Kalkulator wagi stanowi standardowe narzędzie do szacowania masy ciała. Wskaźnik ma szczególne znaczenie w ocenie zagrożenia wystąpieniem chorób związanych z nadwagą i otyłością. Algorytm BMI przeznaczony jest dla osób dorosłych, ale jednocześnie nie jest rekomendowany wśród wielu grup społecznych.

Co to jest i jak działa kalkulator wagi?

„Kalkulator wagi” to powszechna nazwa na wskaźnik BMI, czyli body mass index, pierwotnie określany współczynnikiem Queteleta II, od nazwiska belgijskiego naukowca, który opracował narzędzie już w latach 50. XIX wieku. BMI stanowi algorytm matematyczny służący do oszacowania stosunku masy ciała do wzrostu. Narzędzie powszechnie używane jest przez lekarzy wszelkich specjalności, dietetyków, fizjoterapeutów i trenerów personalnych. Kalkulator wagi został opracowany jako pomoc w ocenie zagrożenia wystąpieniem chorób związanych z nadwagą i otyłością, ale pozwala również zapobiec zbyt niskiej masie ciała i rozwinięciu się zaburzeń psychofizycznych, które z niej wynikają. Kalkulator wagi w prosty i szybki sposób podaje w przybliżeniu pożądany dla danej grupy wiekowej dorosłych wskaźnik ryzyka chorób.

BMI można obliczyć samodzielnie poprzez podzielenie masy ciała podanej w kilogramach przez kwadrat wysokości podanej w metrach bądź masy ciała podanej w funtach do kwadratu wzrostu w calach. Dla uproszczenia procesu wyliczenia BMI można wykorzystać internetowy kalkulator wagi, czyli aplikację, do której podstawia się odpowiednie wartości. Optymalne jest BMI w zakresie 18,5–24,99, gdzie ryzyko chorób towarzyszących nadwadze i otyłości jest minimalne. Wskaźnik na poziomie 25 mówi o średnim zagrożeniu, natomiast BMI plasujące się pomiędzy 30 a 34,99 (otyłość I stopnia), 35–39,99 (otyłość II stopnia) i powyżej 40 (otyłość chorobliwa lub patologiczna) wskazuje kolejno na wysokie, bardzo wysokie i ekstremalne ryzyko wystąpienia chorób towarzyszących otyłości. BMI poniżej 18,45, czyli niedowaga, grozi innymi problemami zdrowotnymi niż te na tle nadwagi. Zbyt niska masa ciała najczęściej stanowi przyczynę obniżonej sprawności umysłowej, trudności z koncentracją, chronicznego zmęczenia, drażliwości, apatii. Ponadto sprzyja rozwojowi chorób związanych z niedoborami składników odżywczych, takich jak osteoporoza czy anemia. Nierzadko jest powodem rozregulowania cyklu miesięcznego, a także trudności z zajściem w ciążę i utrzymaniem jej.

Kalkulator BMI nie dla każdego

Kalkulator wagi został opracowany wyłącznie dla osób dorosłych i nie jest rekomendowany wśród wielu grup społecznych. Aby określić miarodajny stosunek masy ciała, warto skorzystać z dodatkowych algorytmów, które biorą pod uwagę inne wartości dotyczące m.in. budowy ciała, obwodu talii czy zawartości masy mięśni i tkanki tłuszczowej. Korzystając z tak rozbudowanego kalkulatora wagi, można domniemywać najbardziej zbliżonego do prawdy wyniku. Przykładowo wskaźnik BMI nie pozwala określić, czy ktoś ma nadwagę, czy jest tylko na nią narażony. Nie uwzględnia również typu sylwetki czy stylu życia prowadzonego przez badaną osobę. Dotyczy to głównie osób, których BMI mieści się w granicy normy, ale organizm de facto ma więcej tkanki tłuszczowej niż mięśniowej, to tzw. typ skinny fat, czyli pozorna szczupłość. Sportowiec, np. lekkoatleta, cieszący się szczupłą, zdrową i wysoką sylwetką z niską zawartością tkanki tłuszczowej, plasuje się na poziomie BMI poniżej 18, co według tabeli oznacza niedowagę. Natomiast kulturysta z BMI 37 ma rozbudowaną, ciężką masę mięśniową przy niskiej rzeczywistej zawartości tkanki tłuszczowej. Im bardziej rozbudowana muskulatura, tym wyższy wskaźnik BMI. Wysoka masa ciała może wynikać z zawartości wody pozakomórkowej, czyli obrzęków, a także z wysokiej masy kostnej. Interpretacja wyników podstawowego kalkulatora wagi, czyli tylko BMI, jest niemiarodajna również w przypadku kobiet w ciąży oraz dzieci. Współczynnik masy ciała nie powinien być określony arbitralnie dla każdej osoby, czyli poprzez narzucenie sztywnego schematu obliczania. Chcąc ustalić idealne proporcje pomiędzy masą ciała a jego wysokością, należy wziąć pod uwagę nie tylko indywidualne wartości fizyczne, ale też wiek, który wraz z upływem zmienia procentową zawartość każdego rodzaju tkanki w organizmie. Nie bez znaczenia są także płeć i rasa. Zawartość tłuszczu u kobiet jest fizjologicznie wyższa, z kolei wśród Azjatów ryzyko chorób związanych z nadmierną masą ciała jest wyższe przy powszechnie przyjętych niższych wartościach BMI.

Kalkulator wagi u dzieci

Obliczanie wskaźnika masy ciała za pomocą kalkulatora wagi BMI u dzieci odbywa się podobnie jak u dorosłych, jednak należy inaczej interpretować wyniki. Stosunek wagi do wzrostu u najmłodszych zależny jest od wieku i płci, podczas kiedy u dorosłych uwarunkowania te nie mają żadnego wpływu. Dzieciom do około 14–16 roku życia, czyli do okresu dojrzewania płciowego, służą do tego celu tabele centylowe, zwane także siatkami precentylowymi. To układ wartości wzrostu do masy ciała dostosowany dla danej populacji dzieci, czyli pozwala porównać dane własnego dziecka do zbioru cech innych dzieci tej samej płci w tym samym wieku. Podczas interpretacji wyników bierze się pod uwagę różnicę w kanałach centylowych wzrostu i masy ciała danego dziecka. Przykładowo dziecko z wyznaczonym centylem na poziomie 50 może cieszyć się wynikiem zbliżonym do średniej swojej populacji. Kiedy jego wartości wynoszą 97 centyla, czyli sięgają najwyższej wartości na siatce, maluch obciążony jest otyłością, ponieważ 97% innych dzieci jego populacji waży mniej. Natomiast wartość poniżej 3 centyla wskazuje na niedowagę, ponieważ pozostałe dzieci w tym samym wieku i tej samej płci ważą więcej. Za normę w kalkulatorze wagi u dzieci uważa się obszar pomiędzy 3 a 97 centyla. Najbardziej istotne w krzywej rozwoju rysowanej na siatce centylowej jest utrzymywanie się jej mniej więcej na równym poziomie. Wartość centyli powinny być względnie stała lub w przypadku otyłości stopniowo spadać w obszar średniej normy, a w przypadku niedowagi wzrastać do średnich wartości.